Ode aan Layne Redmond, ‘moeder van de drum’

In memoriam, Layne Redmond, ‘mother of the drum’

Vandaag, 19 augustus, viert deze blog Layne Redmond, ‘grand dame’ van het herstorisch drummen, componiste, auteur, handdrumexpert en drumleerkracht. Het was zij die de poort tot de vrouwgeschiedenis alsook de passie en de spiritualiteit van het drummen heropende. Tot op de dag van vandaag her-inner-ert zij vrouwen aan de oorsprong van ritme en muziek: het resoneren op het pulserende hart- en bloedritme van onze moeder als embryo.

Layne Redmond met één van door haar ontworpen tamboerijnen, gelanceerd door Remo.

De Amerikaanse Layne Redmond (19 augustus 1952 – 28 oktober 2013) raakte als kind gefascineerd door drumster Karen Carpenter, doch haar familie weerhield haar van ontwikkeling van deze passie. Na haar opleiding tot kunstenares vestigde ze zich in New York. Via lessen bij Glen Velez kwam ze in contact met de handdrum. Na een paar jaar richtte zij haar eigen vrouwengroep op, genaamd ‘The Mob Angels’. Hun doel was rituele liederen in de kijker te zetten. Tegelijkertijd verdiepte Layne zich in de geschiedenis van de drum. Ze ontdekte dat de handdrum werd uitgevonden en bespeeld door vrouwen. Redmond verzamelde de fragmenten van deze herstorische geschiedenis, ging de effecten van het drummen op ons lichaam na en bezocht musea over de hele wereld. Het resultaat bundelde ze in het boek, ondertussen een klassieker, met de titel ‘When the drummers were women: a spiritual history of rythm’.

De bestseller ‘En de vrouwen waren drummers’, door auteur en experte Layne Redmond.

Het in 1997 uitgegeven werk is ondertussen vertaald in ondermeer het Nederlands, Duits en Italiaans. Hierop volgden de documentaires ‘When the drummers were women’ en ‘A sense of time’.

Layne (her)opende de deur naar dit kostbare en door mannen onderdrukte erfgoed. Ze maakte de drum nog bekender door zowel groepslessen als een educatief leerpakket te lanceren. Daarnaast componeerde ze een reeks albums waar ze de nadruk steeds meer op spiritualiteit legde. ‘Drum!’, het toonaangevende tijdschrift, nam haar als enige vrouw op in haar lijst van de 53 toonaangevende drummers van de jaren ’90. Een festival of conferentie over drummen zonder Layne Redmond werd onbestaande. Remo, ontwerper en verdeler van muziekinstrumenten, benaderde haar met het idee een handrumserie te construeren. Layne stelde haar voorwaarden en lanceerde een paar maanden later de ‘Signature’-reeks: drie tamboerijnen met het kenmerkende lotussymbool. Zij was de eerste drummer en vrouw die op deze manier een handdrumserie uitbracht.

Door de deur die Layne openzette, wandelden vrouwen die ondertussen gerenommeerde artiesten en lesgeefsters zijn geworden in het wereldwijde circuit van drummuziek: Christine Stevens, Marla Leigh Goldstein, Alessandra Belloni en Miranda Rondeau. Deze laatste draagt actief het erfgoed van Layne verder uit, haar eigen accenten in de verf zettende.

In memoriam, Layne Redmond, ‘mother of the drum’

Ons lichaam: de wijsheid van ‘vier vrouwen in elke vrouw’

Vrouwen die actief hun wijsheid, kennis en levenservaring doorgeven en hierbij vrouwen dichter bij zichzelf en hun kracht brengen, zet ik graag in de kijker… Ria Beyens van VrouwenBron draagt op haar manier het cyclisch herstorisch erfgoed uit.

Na de persoonlijke zoektocht naar het matriarchaal eren van mijn menstruatie, besloot ik ‘Vier vrouwen in elke vrouw’ te volgen als verdieping. Ik wilde deze keer niet zelf het (verdere) opzoekwerk doen, maar de kennis en inspiratie ontvangen én met andere vrouwen in vertrouwen kunnen delen en ‘zijn’ over dit onderwerp. ‘Vier vrouwen in elke vrouw‘ sloot bij mijn wensen over de kracht van de vrouwencyclus aan.

Wat komt aan bod?

De cursus begint met de documentaire ‘The moon inside you’, een verfilming van de persoonlijke zoektocht van Diana Fabianova. Deze jonge vrouw neemt het culturele taboe op menstruatie én haar eigen menstruatiepijn als uitgangspunten om, zowel innerlijk als uiterlijk een reis naar het vrouwelijke aan te vatten.

Vervolgens komt de cyclus letterlijk binnen handbereik via het spel ‘Vier vrouwen in elke vrouw’. Ria legt, met openheid voor vragen en het vertellen van ervaringen, de vier fasen van de cyclus uit (pré-ovulatie, ovulatie, pré-menstruatie en menstruatie) en verbind deze met de maanfasen, seizoenen, de vier vrouwelijke levensfasen en vier vrouwelijke archetypes.

De verbinding tussen de verschillende cyclusfasen, seizoenen, levensfasen en archetypen via het spel ‘Vier vrouwen in elke vrouw’.

Vanuit dit geheel wordt dan het verband gelegd met ons groots vrouwelijk prehistorisch erfgoed. Per fase wordt er vertrokken vanuit de vrouwelijke biologie en worden daarmee verweven cyclische velden van gevoelens, denken, spiritualiteit en seksualiteit zichtbaar. Ria geeft uitleg met woord en beeld: de anatomie van het vrouwelijk bekken, de baarmoeder en vulva, de hormonen,… worden met behulp van nagemaakte modellen getoond en benoemd.

Onze baarmoeder op grootte, gemaakt van vilt en wol*.

Ria vult aan met voedingsadvies, herkenbare voorbeelden van gedragsuitingen en emoties én hoe hiermee constructief om te gaan. Maandverband, tampons, de menstruatiecup,… worden vervolgens getoond en toegelicht. Spirituele en intuïtieve invloeden van ons ‘weten’ wordt op een herkenbare en humoristische manier toegelicht.

Wie geeft deze cursus?

Ria Beyens is moeder, echtgenote, vroedvrouw (15 jaar ervaring met thuisbevallingen en zwangerschaps- & kraambedbegeleiding ) en herboriste.

Als initiatiefneemster, inspiratrice en medehoedster van VrouwenBron vzw draagt Ria mee herstorisch erfgoed uit. Het vrouwelijke pad bewandelen en ontsluieren is de rode draad in haar hele zijn. Ze verbindt archeologie en geschied-en-is, met biologie en fysiologie, met sociologie en zelfontplooiing, met rituelen en sjamanistische spiritualiteit, tot sleutels die uitnodigen tot voller vrouw zijn, tot ontdekken van de geheimen in jezelf, waardoor je kijk op de wereld en op jezelf voorgoed verandert.

De cyclus in samenhangende opbouw in fotoboekvorm alsook de baarmoeders* van vilt en wol zijn creaties en verwezenlijkingen van Ria.

Persoonlijk proces en ervaring

De persoonlijke zoektocht van Diana herkende ik ten volle: deze transitie en periode van ‘wakker worden’ heb ik een tijd geleden ten volle beleefd. Het culturele taboe (‘Menstruatiebloed is vies!’, ‘Je moet het verbergen!’ en ‘Pas dat je niet lekt!,…)  waren mij zeer bekend. Naast het ontdekken van het minachten van het menstruatiebloed en de cyclus, had ik ook nood aan positieve, erende en respectuitdragende informatie. Daarnaast had ik behoefte om te delen met andere vrouwen: er is immers voor mij geen krachtigere en mooiere be-leven-is over vrouwenprocessen dan met vrouwen samen te zijn hierover.

‘Vier vrouwen’ in elke vrouw was voor mij een bad van verdieping en verinnerlijking: zonder zelf aan het roer te staan, kon ik informatie en ervaringen integreren en binnen nemen. Dit hielp om mijn kwaadheid naar al het menstrueel erfgoed dat mij ontnomen werd verder te (h)erkennen en deze woede om te zetten in een nieuw begin. De samenhang tussen de verschillende fasen én de humoristische aanpak plus het kunnen delen in een veilige emotionele omgeving, maakte dat ik me amuseerde, op een dieper niveau de verbanden kon zien en beleven en een aantal ervaringen kon kaderen. ‘Vier vrouwen in elke vrouw’ is een model dat ik, in alle vrijheid en op mijn eigen tempo, in het leven van alledag en in elke cyclusfase, kan raadplegen als anker, kapstok en als symbool van levend, bezield herstorisch erfgoed dat ik tegelijkertijd zelf ben én uitdraag.

Bijkomende informatie en bronnen:

Website Vrouwenbron vzw met info over data van de cursussen tref je hier, net als de facebookgroep. Ria contacteren kan via riabeyens@gmail.com

*Deze kunnen aangekocht worden via deze link of op de cursus.

© Foto’s: Ria Beyens

© tekst: Debby Van Linden

Herstorisch rolmodel: Jane Austen, eigenzinnig schrijfster

Ze is het meest bekend door de verfilming van ‘Pride en Prejudice’ (‘Trots en vooroordeel’) en ‘Sense and sensibility’, doch achter de schijnbare idyllische en romantische verhalen geschreven door Jane Austen schuilt een eigen-zin-nige vrouw die een eigen-wijze keuze maakte in een wereld die het pad voor vrouwen al had uitgestippeld…

Herstorische achtergrond

Austen (1775-1817) werd geboren in een welgestelde familie en had een passie voor lezen en schrijven. Vanaf haar tienertijd begon ze te schrijven. Tussen 1811 en 1816 schreef ze vier werken: ‘Emma‘, ‘Sense and sensibility‘, ‘Mansfield Park‘ en ‘Pride and prejudice‘. Hiermee behaalde ze groot succes, zij het onder anoniem auteurschap. Jane kon rekenen op de steun van haar familie: vooral met haar zus Cassandra, tevens een uitstekend schilderes, had ze een sterke band.

Jane Austen, naar een portret geschilderd door haar zus Cassandra.

Janes laatste twee romans werden kort na haar overlijden gepubliceerd, nl. ‘Northanger Abbey‘ en ‘Persuasion‘. In schrijfstijl was Jane een vernieuwer: ze gebruikte de indirecte rede, getuigt van realisme in haar woorden en levert commentaar op de sociale constructies die haar omringden. Het huwelijk als brenger van sociale status en economische veiligheid voor de vrouw werd door Jane Austen komisch tot ironisch op de korrel genomen. Ze bestudeerde haar eigen milieu grondig en kon er tegelijkertijd deel van uitmaken: een houding die we nu ‘participerende observatie’ zouden noemen. Eén van haar zes broers, Henry, zorgde via zijn connecties voor de uitgave van haar werken.

Recente, prachtige uitgave van haar bekendste werken.

Jane, alsook haar zus, gingen hun eigen weg en kozen niet voor het ‘veilige’ huwelijk*, grondig beseffende dat dat het einde van hun creatieve leven zou betekenen. Vanaf het moment dat haar werk vlot over de toonbank ging, koos Jane voor een meer teruggetrokken leven.

Austen vandaag

Jane Austen behoort tot hét literaire Britse canon en haar boeken verkopen als zoete broodjes. Toch, net als bij vele andere herstorische vrouwen van formaat, werd haar erfgoed niet erkend op brede schaal in Engeland. Caroline Criado-Perez bracht daar verandering in: samen met een aantal andere vrouwen protesteerde ze tegen het feit dat op de achterkant van de Britse ponden geen markante vrouw voorkomt in vergelijking met het overaanbod aan mannen – dit met uitzondering van de Queen op de voorkant van de biljetten. De actiegroep haalde, door gebruik van sociale media, een petitie en ondanks een eerste felle tegenkanting van de bank van Engeland, succes: vanaf 2017 zal Jane Austen prijken op de achterkant van de briefjes van vijf pond.

Het toekomstige 10 pondbriefje met Jane Austen portret, Jane al schrijvend en de woorden van één van haar personages die ook refereren naar haar liefde voor boeken.

Janes liefdesleven staat bij tijden meer in de belangstelling dan haar schrijftalent. Uit de overgebleven correspondentie met haar zus Cassandra kunnen we afleiden dat ze belang hechtte aan het contact met Thomas Lefroy. Of de verschillen in sociale status of eerder de familiale plannen al dan niet tussenbeide kwamen, bestaat bij gebrek aan bewijzen, veel discussie. In ‘Becoming Jane’ komt zowel de waarheidsgetrouwe, vrijgevochten Austen aan bod alsook een geromantiseerde versie van haar ontmoetingen met Lefroy.

Jane Austen was een literair fenomeen die dankzij haar pen en de steun van haar familie ontsnapte aan de sociale druk en verwachtingen van de maatschappij en ons een onverhulde blik in de (adellijke) tijdsgeest van toen toont.

© Debby Van Linden

* Jane verloofde zich, doch brak deze snel erna af.

Bronnen:

Artikel: ‘How social media helped me to get Jane Austen on the ten pound notes’, 11 april 2015, The Gardian.

Tomalin, C. Jane Austen, a life. Vintage books, 1999.

La Befana: herstorische legende – herstorical legend

(In English: croll down, please.)

Vandaag is het in Italië ‘La Befana’, een dag waarnaar vooral kinderen uitkijken: afhankelijk van hun gedrag zal La Befana hen belonen met een bepaald soort snoep: gekleurd zoet voor de ‘brave’ kinderen en ‘kool’ voor de ‘stoute’ kinderen.

La Befana is duidelijk een verhaal en feestdag afkomstig vanuit de voorchristelijke religies, gemengd met de christelijke religie en ‘aangepast’ aan het denken over een vrouw als figuur die gevierd wordt. La Befana wordt, afhankelijk van de legende die je leest, ofwel een ‘goede vrouw’ ofwel een ‘slechte vrouw/heks’: in de ‘goede versie’ wordt ze een oude, lieve en naïeve vrouw genoemd die met haar enorme geheugen alle fratsen en goede daden van kinderen kan onthouden en hen in overeenstemming hiermee beloont of bestraft. Kijken we naar de andere legenden, merken we een gefrustreerde, lelijke en domme vrouw die door haar weinige verstand nu elk kind voor de ‘redder’ aanziet en snoep brengt.

La Befana raadpleegt haar boek alvorens naar het volgende huis te vliegen.

Hierbij leggen we het dualisme aan de kant en kiezen we voor de ‘derde weg’*: die elementen die van La Befana een toffe, wijze vrouw maken. La Befana vraagt aan kinderen om de avond van vijf januari een glas wijn en een kleine hoeveelheid voedsel klaar te zetten. Als wedergift, rekening houdende met hun gedrag, legt ze snoep neer: gekleurd zoet met een paar kleine blokjes ‘kool’ (zwart snoep, vaak met anijssmaak), daar niet iedereen perfect ‘braaf’ is. Opblijven en door het sleutelgat loeren om La Befana te zien, zal je niet lukken: ze komt dan heel stil achter je en tikt je met haar bezemsteel aan zodat je opschrikt en snel naar je slaapkamer rent. Alvorens ze het huis verlaat, veegt ze alle sporen van haar komst weg, op het snoep na.

De ‘Baba Yaga’ uit het sprookje ‘Vasalisa’ (Rusland)

Bij bestudering van de legendes van deze Italiaanse vrouw, viel me de overeenkomst met de legende van de Russische ‘Baba Jaya’ (een heks die, in het bos wonende, rondvliegt) alsook met de heks uit ‘Hans en Grietjes’ op én is de vergelijking met ‘Vrouw Holle’ niet veraf.

Felice La Befana!

*De ‘derde weg’ is ontleent aan de wijze vrouwen, begijnen genoemd. In ‘denken’ betekent het niet gaan voor het dualistische ‘goed’ (de eerste weg of keuze), alsook niet voor ‘slecht’ (de tweede weg of keuze), wel voor de ‘derde weg’: een gezond en voedend beeld.

Today in Italy people celbrate ‘La Befana’. Especially children are looking forward to this day because, depending on their conduct, they will get certain candies: coloured candy fot ‘the good children’ and ‘black candy’ for the ‘bad children’.

La Befana is clearly a story and a day to celebrate coming from prechristian times, mixed with christian elements and in the legend of this woman the roots of our present cultural thinking  is found. Depending on the legend you’re reading La Befana appaers to be a ‘good woman’- meaning being naïve, old and sweet and with a lasting memory to know all the conduct of children so she can reward them comparing to that – or a ‘bad witch’ – a frustrated, ugly and stupid woman who thinks every child is the newborn jesus and brings them candies.

La Befana takes a short break and looks up where she needs to go next.

Now, those stories are a feature of dualistic thinking, let’s put that aside and make room for ‘the third road’*: let’s get collect all those element that make La Befana a wise and funny woman. She asks children to prepare a glas of wine and some food for her on the fifth of January. As a return, depending on their conduct, she will bring candies: coloured candies with a few black ones, because not everybody is perfectly ‘good’.

Now, if you want to stay up all night and try to get a glimpse of La Befana, she will know this: very silently she will tap you with her broom so you quickly go to your room. Before flying to the next house, La Befana will sweep away all the tracks of her visit.

Lady ‘Baba Yaga’ from the fairy tale ‘Vasalisa’ (Russia)

Studying the legends of this Italian woman I noticed the similarities with the Russian woman called ‘Baba Yaga’ (a witch who flies around and lives in the woods) and with the with of ‘Hansel and Gretel’ and also with ‘Mother Hilda’.

Felice La Befana!

*I learned this thinking from the beguines: as ‘good’ is the first road and ‘bad’ the second (both unrealistic), we choose the ‘third road’ to make a story that is nurturing our souls as a women.

© Debby Van Linden

Herstorisch rolmodel: Maria van Alexandrië, ‘au bain Marie’ achterhaald – Herstorical role model: Mary of Alexandria: the story behind ‘au bain Marie’

(In English: scroll down, please.)

De kans is groot dat u tijdens deze feestdagenperiode de uitvinding van een een markante vrouw gebruikt: als u bijvoorbeeld uw chocolade voor een dessert à la ‘au bain marie’ smelt, hanteert u de alchemistische methode van Maria van Alexandrië. ‘In bad met Marie’ gaan zal vanaf nu niet meer hetzelfde zijn…

Herstorische achtergrond

Maria van Alexandrië, ook wel ‘Maria, de Jodin’ of ‘Maria, Profetessa’ genoemd, leefde rond de eeuwwisseling te Alexandrië – hét kenniscentrum* bij uitstek in deze tijdsperiode.

Maria van Alexandrië toont haar uitvinding.

Maria was een intelligente vrouw met een passie voor chemie en alchemie** en een hart voor studie en wetenschap: zij ontdekte de methode om de temperatuur van vloeistoffen constant te houden tot net geen 100°C (‘au bain marie’), vond het destilleervat uit en construeerde het vervolgens én zette het terugvloeingsmechanisme voor de verdeling van metalen op poten.

Het drie-armig destilleerproces van Maria.

Als geleerde zet Maria haar eigen Alchemistische School op te Alexandrië, doceert er en schrijft vervolgens haar uitvindingen en alchemistische conclusies neer. Eén van de bekendste teksten in dit boek genaamd ‘Maria Practica’ luidt ‘De dialoog tussen Maria en Aros over het magisterium van Hermes’.

En erna…

De teksten en uitvindingen van Maria worden na haar overlijden veelvuldig gebruikt als basis voor nieuwe ontdekkingen. De geleerde Arnaldus de Villa Nova (een 14e eeuwse arts, alchemist en filosoof) erkende haar techniek en introduceerde de benaming ‘au bain Marie’.

Maria van Alexandrië toont ons een voorbeeld van veelzijdige intelligentie op het vlak van de bestudering van MATERie, de ‘moeder van alle dingen’…

* In deze vroege tijdsperiode kregen wetenschappers volop kansen, ongeacht het geslacht.

**alchemie heeft, in onze dualistische maatschappij, twee betekenissen: enerzijds wetenschappelijk verwijst het naar ‘scheikunde: het bestuderen van de materie’ (een voorloper van chemie), anderzijds: op spiritueel gebied verwijst het naar het bestuderen van innerlijk processen, ook wel ‘gnosis’ (‘kennis van het Zelf’ genoemd). Ten tijde van Maria zou deze opsplitsing waarschijnlijk onbestaande zijn geweest: materie en geest werden als één gezien.

Bronnen:

Fransen, L. Het evangelie van Isis. Uitgeverij Ankh-Hermes bv, Deventer, 2007.

Shearer, B.S. Notable Women in the Psysical Sciences: A Biographical Dictionary. Greenwood Press, 1997.

Chances are big you’re using this Christmas holiday an invention of an intelligent lady: if you use chocolate for a dessert, melted the way ‘au bain Marie’ you’re using an alchemistic method found by Mary of Alexandrie. You’re bathing moment with Mary will never be the same…

Herstorical background

Mary of Alexandria, also known as ‘Mary, the Jewish’ or ‘Mary, Propfetess’, lives around the second century in Alexandria – thé center of knowledge* around that time.

Maria van Alexandrië shows het invention

Maria was an intelligent woman with a pasion for chemistry and alchemy** and had a heart for study and science: she discoverd a method to keep the temperature of fluids on the same level, not reaching 100°C (‘au bain marie’), discovered the retord and constructed one.

The three-armed destillation proces of Mary.

As a scientist she build her own school named Alchimistic School in Alexandria, gives lessons there and wrote her book called ‘Maria Practica’. The most famous text has the titel: The dialog between Mary and Aros about the magistrum of Hermes’.

And after…

After het dead, the texts and conclusions of Mary are used a basic ground for other research. It was Arnaldus de Villa Nova, a 14th century scientist specialised in alchemy, medicine and filosophy, who aknowleged her intelligence and introduced her chemist discovery as ‘a bain Marie’.

Mary of Alexandria shows us an example of broad intelligence on the science of MATter, ‘the mother of all things’…

* In  this early century in Alexandria scientist got lots of opportunities, their gender was of no importance for this work. 

**alchemy has, in our dualistic society, two meanings: first, if refers to ‘chemistry, the study of matter’, on the other hand if refers to a spiritual proces, also called ‘gnostic knowing’ (the knowlegde of the Self). During the timeframe Mary lived, this division was probably not (so) splitted.

Sources:

Fransen, L. Het evangelie van Isis. Uitgeverij Ankh-Hermes bv, Deventer, 2007.

Shearer, B.S. Notable Women in the Psysical Sciences: A Biographical Dictionary. Greenwood Press, 1997.

De patriarchale mist rondom Maria Magdalena

‘Het is me duidelijk dat je dwars doorheen de onzin en vijandigheid die het denken en schrijven over Maria Magdalena kenmerkt, heen moet ploegen om een paar beelden, scherven en fragmenten te vinden die in de troep glinsterend oplichten.’

Mary Gordon

Ze is dé vrouw die doorheen de eeuwen in verschillende hokjes werd gestopt, qua betekenissen en invullingen werd gemanipuleerd en misbruikt: geëtiketteerd als hoer, muze, godin, predikster, mevrouw jezus, boetvaardige zondares,..Sinds de ‘Da Vinci code’ in boek- en filmvorm uitkwam, werd ze daarbovenop tot ‘de graal’, zijnde babymachine, gebombardeerd. Maria Magdalena werd ‘business’: de verkoop van boeken, het toerisme rondom pelgrimstochten in de Franse streken zoals Vézelay,… brachten veel geld in het laatje. Ze is vooral de vrouw die we willen dat ze is… Maar kunnen we een vrouw, en dan specifiek zij, doorheen onze aangeleerde ideeën ook als onafhankelijke entiteit zien? 

In handen van mannen

Paus Gregorius I besliste, niet lang na de benoeming van het christendom als staatsgodsdienst, Maria Magdalena tot boetvaardige hoer te verklaren en te stellen dat jezus bij haar zeven demonen had uitgedreven. Dertien eeuwen later, in 1969, wordt dit etiket op hetzelfde niveau als ‘niet waar’ verklaard. Wie Maria Magdalena dan wél was, wordt niet gezegd: haar identiteit wordt niet prijsgegeven. Ondertussen is het beeld van Maria Magdalena als ‘zondares’ wél in ons collectieve herinnering geplaatst en zien we op schilderijen deze vrouw op haar knieën voor de man, haar patriarchale plaats. In de ‘Da Vinci code’ draait het verhaal om deze vrouw als ‘de graal’: zouden er afstammelingen van jezus bestaan? Deze vraag als leidraad reduceert haar tot ‘mevrouw jezus’, opnieuw een identiteit die gebonden wordt aan een man, opnieuw wordt een vrouw gebruikt om stil te staan bij een man. Blijkbaar zijn het zijn kind(eren) die tellen, niet ‘haar’ en niet ‘hun’ kind(eren)…

Let’s turn the tables…*

Het verhaal van de schepping waarop de kerk zich baseert vat zich kort samen: de vrouw is verantwoordelijk voor de zonde die we allen dragen, zij wordt als ‘slecht’, ‘minderwaardig’ en ‘schuldig’ gelabeld en dus noodzakelijk ‘onder controle van mannelijk gezag’ geplaatst. Dé ultieme verlosser, in de vorm van een man als autoriteit, duikt echter op en stierf in naam van al onze zonden als mensheid. Hiervoor wordt wél eeuwige dankbaarheid, aanbidding en blindheid naar dogma’s, verhalen in een boek als ‘onaantastbaar’ beschouwende en ‘respect’ naar posities verwacht. Stel dat er geen zonde bestaat? Stel dat de vrouw niet als ‘zondig’ gelabeld wordt? Dan hebben we ook geen ‘verlosser’ nodig, geen instituut dat zich hierop baseert, geen ‘duivels’ en ook geen ‘ketters’, geen absurde constructie van Maria als dienende moeder (ontdaan van alle passie en seksualiteit), en geen beeld van Maria Magdalena als lege huls voor patriarchale opvulling…

Doorheen alle hypotheses die Maria Magdalena in de bijrol houden, plaats ik haar graag in de hoofdrol**, als vrouw met een eigen identiteit. Zij kende het ‘Al’, behield haar eigen naam (waar andere vrouwen in hun naam hun relatie met hun echtgenoot aanduiden), had kennis van gnosis en wijdde jezus in, één van haar trouwe volgelingen. Bij zijn inwijdingsprocessen begeleidde ze hem, was ze noodzakelijk aanwezig: een ritueel avondmaal als voorbode van het sterven van zijn ego, zijn ‘herrijzenis’ als stap naar een nieuwe inwijding,… Zij had kennis van seksualiteit: niet in de beperkte definitie van slechts genitale activiteit, wél van ‘hiëros gamos’, van ‘passie/leven, doodgaan en wederopstaan’: speelsheid, enthousiasme, verbindende en verdiepende stilte, van hartelijkheid, assertiviteit, heilige en kwade woede en verdriet uitende, authenticiteit dragende, … al dan niet met een (seksuele) partner. Samengevat: mens zijnde. Zij was één van de zovele priesteressen van de pré-christelijke samenleving: zij had geen boodschap aan de dualistische en hiërarchische opdeling ‘goede vrouw’ (echtgenote/gelabeld als ‘privé-bezit van man’) versus ‘slechte vrouw’ (prostituée/ gelabeld als ‘publiek bezit’), had haar eigen identiteit waarbij ze deze absurde opsplitsing achter zich liet.

Heb ik het bij het rechte eind? Niet noodzakelijk. Geef ik een nieuwe invulling? Mogelijk. Is dit mijn streven? Wederom ‘mogelijk’. Ik weet wel dat alles wat over vrouwen en hun levens verborgen wordt gehouden in de ‘grote stilte’ van de geschiedenis, wijst op een grote angst voor bewustwording van vrouwen: een vrouw die weigert ‘de Ander’ te zijn…

© Debby Van Linden

* Gebaseerd op Mary Daly’s stellingname dat patriarchale verhalen vaak  omkeringen zijn van het originele.

** Door dit te doen, loop ik grote kans het gedachtegoed  ‘mannenhaatster’, feminazi’, ‘u vind vrouwen beter dan mannen’, e.d. gelabeld te krijgen: invullingen op  basis van een cultureel denken dat een vrouw niet op zichzelf een identiteit kan hebben, enkel mannen hoofdrollen kunnen vervullen en een man onder leiding van een vrouw sowieso hiërarchie betekent met de man als onderdanige.

Bronnen:

Burnstein, D. Geheimen van Maria Magdalena. Servire, Den Haag, 1995.

Daly, M. Voorbij God de vader. De Horstink, Amersfoort, 1983.

Slavenburg, J. Het evangelie van Maria Magdalena. Ankh-Hermes bv, Deventer, 1995.

Van Dijk, D. Maria Magdalena, vrouw naast jezus. Christofoor, 2012.

Van Huffelen, C. Maria Magdalena en de schijn-heiligen. Bet-Huen, 2006.

Herstorisch rolmodel: Hypathia van Alexandrië (ca. 351/370-415)

Ze was bekend als politiek raadgeefster, filosofe*, wiskundige en astrome in Alexandrië (Egypte), gaf les in deze laatse vakken en werd schoolhoofd in het jaar 400. Haar passies waren lesgeven en onderzoek doen waarbij ze o.a. ontdekte dat planeten zich in een ellipsvormige baan voortbewegen**. Hypathia van Alexandrie was een markante vrouw met aanzien.

Portret van hoe Hypathia er vermoedelijk zou uitgezien hebben.

Herstorische geschiedenis

Hypathia groeide op tussen de boeken en de wetenschap, dit vooral onder invloed van haar vader – over haar moeder is niets bekend. Haar liefde voor ‘het denken’ staat zo centraal dat ze haar leven hieraan wijdt. Ze onderwijst een grote groep van jonge mannen die lange afstanden afleggen om bij haar les te volgen – hierbij maakt ze geen onderscheid naar religieuze ingesteldheid van haar studenten. Daarnaast correspondeert ze met machthebbers en schrijft ze, samen met andere geleerden van haar tijd, ettelijke boeken o.a. ‘On the conics of Appollonius‘. Haar werken zullen later door Newton, Descartes en Leibniz als basis gebruikt worden voor hun theoriëen.

Tijdens haar laatste levensjaren woedt in haar stad een heftige strijd tussen de opkomende christelijke godsdienst en de ‘oude’ leer. De spanningen tussen deze religies uiten zich op politiek vak in een langdurig conflict tussen Orester, de gouverneur en Cyril, de bisschop. Tenslotte wordt Hypathia het doelwit in deze vete: wetende dat Orester haar regelmatig om raad vraagt, beschuldigd Cyril haar ervan Orester zodanig te bespelen dat de strijd tussen de mannen blijft voortbestaan. Gevolg: Hypathia wordt beschuldigd van hekserij, opgepakt en vermoord.

De legende en de film

Bepaalde auteurs poneren dat Hypathia’s faam is blijven voortbestaan, doch ‘verpakt’ in christelijke vorm in de legende van de heilige Catharina van Alexandrië. Catharina behoort tot de groep van de eerste zeven christelijke, vrouwelijke heiligen.

Uit ‘Agora’: de film begint met Hypathia die lesgeeft over de zwaartekracht.

Indien je de martelaarschapselementen uit haar legende aan de kant legt – nogal typerend voor heiligen in die periode-, blijft over: ‘zeer intelligente vrouw met een uniek redeneersvermogen die een groep mannen overtuigde van haar zienswijze’ en ‘patrones van de filosofie’.

Het verhaal van Hypathia werd verfilmd onder de titel ‘Agora‘. Rachel Weisz zet daarin de laatste jaren van Hypathia op daadkrachtige en bedreven manier neer.

* Hypathia kende de werken van o.a. Plato en af tevens les hierin.

**Zo’n 1200 jaar later zal deze ‘ontdekking’ opnieuw gebeuren door Johannes Kepler en aan hem toegeschreven worden terwijl Hypathia hem en haar tijd ver vooruit was.

Bronnen:

Ceton, C. (2012). Vrouwelijke filosofen. Uitgeverij Atlas.

Van Hoecke, S. (2013) Hypathia van Alexandrië, een receptiegeschiedenis. Eindwerk Universiteit Gent, fac. Letteren en Wijsbegeerte.

Herstorisch rolmodel: Ada Byron, oermoeder van het computersysteem (1815-1852)

Ze bedacht de eerste computertaal een eeuw voor computers bestonden en naar haar is ‘ADA’, de computertaal die het Amerikaanse Ministerie van Defensie in 1979 ontwikkelde, genoemd. Tevens is ‘Ada’ de naam van de elektronische nieuwsbrief voor informatici. Ada Byron was als revolutionaire vrouw haar tijd ver vooruit!

Herstorische achtergrond

Als 19e eeuwse Engelse kreeg Ada een ‘onconventionele’ opvoeding van haar moeder, Anne Isabelle Millbanke, en een legertje lesgevers: vooral rekenkunde en muziek werden haar met de paplepel meegegeven. Gezien haar adellijke afkomst kreeg ze niet van de minsten onderricht: Mary Fairfax Somerville – wiskundige, sterrenkundige en auteur van ‘Molecular and Microscopic Science’ – was één van hen en werd Ada’s rolmodel. Deze vrouw stimuleert Ada’s talent en brengt haar in contact met Charles Babbage.

Deze professor wiskunde aan de universiteit van Cambridge werkte op dat moment aan een denkbeeldige machine die hij de ‘Analytical Engine’ noemde: een systeem dat werkte met ponskaarten en over een geheugen zou beschikken. Terwijl zijn tijdgenoten zijn idee als ‘ongewoon’ en ‘pure fantasie’ beschouwden, begreep Ada – toen 17 jaar! – onmiddellijk de werking van de machine. Daarop beginnen Ada en Charles samen te werken. Ada grijpt haar kans tot verder denkwerk als ze het aanbod krijgt de Franse handleiding van de denkbeeldige machine te vertalen in het Engels. In dat werk verbetert en preciseert ze de handleiding en slaagt ze erin de kansberekening van Bernouilli door het systeem te laten berekenen en dit proces vervolgens neer te pennen – de eerste computerprogrammataal is geboren!*

Behalve vooruitdenkend en intelligent, was Ada zich ook bewust van de beperktheden van de ‘Analytical Engine’, ze schrijft in één van haar nota’s: ‘De Analytical Engine heeft geen enkele ambitie om iets nieuws te creëren. Het toestel kan enkel doen wat wij zeggen te doen. Het kan analyses uitvoeren maar het heeft geen enkel vooruitziende kracht.’

Ada geportretteert door Margaret Carpenter.

Ada zal later in conlict komen met Babbage als ze zich realiseert dat hij nooit een project voltooit. Pas na zijn overlijden zal de machine werkelijk geconstrueerd en gebruikt worden. Als eerste computerdeskundige krijgt Ada later het voorstel van Adolphe Quetelet, de grondleger van de statistiek, om samen een handboek te schrijven. Ada’s gezondheid is echter tandende (kanker) waardoor het werk nooit tot stand zal komen.

© Debby Van Linden

*Naast haar werk voedde deze vrouw drie kinderen op.

Bron: Van Den Ende, E. (2008). Karakterdames. Uitgeverij Davidsfonds, Leuven.

Herstorisch rolmodel: muzikante en activiste Tracy Chapman

Ze kaart sinds 1988 politieke en sociale thema’s aan via haar pakkende muziek, reeg vier Grammy Awards aan elkaar en zet haar activisme ook om in deelname en ondersteuning van o.a. Amnesty International: Tracy Chapman (1964) vormt een voorbeeld van bezielde inzet en gedrevenheid, zonder sterallures of ‘glitter en glamour’!

Herstorische achtergrond

Chapman begon met musiceren op de leeftijd van acht jaar. Ondanks de weinige financiële middelen, kreeg ze veel steun van haar moeder. Via een beursprogramma greep ze de kans om verder te studeren: ze koos voor antropologie en Afrikaanse studies. Tijdens haar studententijd trad ze op in lokale clubs en bars waar ze werd opgemerkt en zo een platencontract verkreeg bij Elektra Records. In 1988 werd ‘Fast car’ – een nummer over armoede, hoop en bittere realiteit (voor vrouwen?) – uitgebracht… de rest is herstory: acht kaskrakers van albums en wereldwijd succes.

Muziek met betekenis

Deze vrouw schrijft en componeert muziek met een duidelijk statement: geen overbodige instrumenten, een klok van een stem en liedteksten die je verbazen, doen nadenken en vooral wakker schudden.

‘If you knew that you would die today, if you saw the face of God and love, would you change?‘ (uit ‘Change’)

Chapman – op wijze leeftijd – tijdens een recente performance op de David Letterman Show: ‘Stand by me’ van Ben E. King.

Tijdens concerten blijft Chapman ‘maagdelijk‘: haar muziek en de boodschap erin staan op de voorgrond, niet haar persoon, niet ‘de show’.

© Debby Van Linden

Ons herstorisch lichaam (4): de ‘bloody days’ als erf-goed

Alhoewel de gevonden informatie over de overgangsrituelen van ‘meisje naar vrouw’ me voedden, bleef ik zitten met de vraag rondom de hele taboesfeer van menstruatiebloed: ‘Waarom werd en wordt het zo ‘verketterd’? Na een paar dagen, waarbij ik het onderwerp liet ‘rusten’, viel me te binnen: ‘Omdat het een bron van kracht is!’ Met deze opflakkerende woorden, struinde ik richting ‘bibliotheek Brussel‘ en trof, na lang zoeken -eindelijk!-, ‘The wise wound’ en ‘Dochters van de maan’*. Het werd me al lezende duidelijk: bloeden was ooit een bron van ferm gerespecteerde, sacrale vrouwenkracht!

De menstruatiecyclus**, gekoppeld aan de seizoenen, maanstanden en de vrouwenfasen, werd me duidelijk:

Uit ‘Maanmeiden’ door C. Baard en K. Persons.

• dag 1 tot 7: ‘maagd’/wassende maan/lente/ontkieming

Met de groei van onze eicellen, ontkiemen ook frisse ideeën. We hebben inspiratie en maken plannen.

• dag 8 tot 15: ‘moeder’/volle maan/zomer/periode van bloei

De eicel komt vrij. We voeren onze plannen uit, zoeken actief anderen op. Op sexueel vlak zijn we ‘romantisch’ ingesteld.

• dag 16 tot 23: ‘wijze vrouw’/ afnemende maan/ herfst/glorieus narijpen

Onze oestrogenenproduktie daalt. Ons intuïtief weten wordt scherper, we zijn ontvankelijker voor de natuur, kunst,… en kunnen meer gaan dromen. Ons reflectievermogen neemt toe en op sexueel vlak nemen we het initiatief in handen.

• dag 23 tot 28: ‘transformerende vrouw’/donkere maan/winter/verdiepen

We bloeden en laten los, onze dromen worden rijker. We blijven intuïtief dicht bij onzelf en onze sexualiteit is rauw en zonder franjes:

Ik vroeg me een aantal zaken af:

We leven in een cultuur die ‘productiviteit’, ‘jeugdigheid’, ‘rationaliteit’ en ‘extraversie’ als hoogste goed aanziet plus de openlijk sexueel initiatiefnemende vrouw bestempelt als ‘hoerig’: de twee laatste cyclusfasen zijn duidelijk in tegenstelling tot de maatschappelijke norm. Is het toeval dat PMS zich voordoet in de voorlaatste fase en pijnlijke menstruatiekrampen in de laatste fase optreden? Wat zou er gebeuren indien de menstruatie en de kwaliteiten van de ‘herfst’ en de ‘winter’ een maatschappelijk draagvlak hadden? Waarom is de menstruatie in de geschiedenis door mannen zo gedevalueerd – van wat zijn ze zo bang (geweest)?

Zelf begon ik ideëen bijeen te sprokkelen om mijn eigen bloed(ingen) te ankeren…

© Debby Van Linden

*Boeken en andere brontitels zullen opgesomd worden in het volgende en laatste deel over menstruatie.

**Dit ‘model’ is niet bedoeld als bepalend, vastliggend of stigmatiserend en is onderhevig aan individuele factoren – de dagen zijn steeds ‘bij benadering’.